म सानै थिए मेरो बुबाको दुःखद घटना हुँदा । मेरो मानसपटलमा मेरो बुबाको स्मृति नै छ्रैन । कस्तो हुनुहुन्थ्यो मलाई याद नै छैन । मैले बुबाको अनुपस्थितिमा साइला बा मा मात्र भेटे बाको रुपमा । हामी सबैले उहाँलाई बा भनेर सम्बोधन गथ्यौं ।
मान्छेहरु भन्छन्, ‘आफन्त गुमाउनुको पीडा समयले भुलाउँदै जान्छ’ तर आजसम्म पनि मैले मेरो बुबालाई नसम्झे पनि गुमाउनुको पीडा भूल्न सकेको छैन । न मैले भर्खरै गुमाएका बा लाई भुल्न सक्ने नै छु ।
मेरो बुबाहरु जम्मा चार भाइ र ६ जना दिदी बहिनी हुनुहुन्थ्यो । मैले बुबाको रुपमा साइला बासँग मात्र साक्षात्कार हुन पाएँ । त्यसो त दुई जना फुपूसँग पनि मैले रमाइलो गर्न पाएँ ।
बुबा नहुनुको पीडा सानैमा बुबा गुमाउने मात्र थाहा पाउँछन् । बुबाको स्थान त कसैले लिन सक्दैनन् त्यसको न्यास्रो पुर्ति गर्ने पात्र हुनुहुन्थ्यो मेरा साइला बा । मेरो बुबा मेरा साइला बा को जेठो छोरासँगै जन्मनु भएको रे । बाउँ छोरा एकै समयमा बाउ बनेको अर्थात् छोरा जन्माएको, यसले त्यति बेलाको समाजको जीवन्त चित्रण गर्छ ।
म मम्मीलाई सानामा धेरै दुःख दिन्थे रे । कहि कतै हिड्दा उमेरले बुबा समूहको लोग्ने मान्छे देख्यो त्यहि मान्छेलाई इंकित गर्दै मम्मी त्यो मेरो बुबा हो भन्थे रे । कति पीडा हुँदो हो त्यसरी मैले मम्मीलाई सोध्दा अहिले आएर कहिले काही सोच्छु ।
मेरो बुबा कम्युनिष्ट सिद्धान्त अंघिकार गरेर वर्गीय क्रान्तिबाट समाज परिवर्तनको मार्गमा हिड्नुभएको थियो । मेरा साइला बा विशेष गरेर धर्म कर्म र जजमानी गर्नु हुन्थ्यो । उहाँसँग रहँदा मैले पनि महाभारत, पुराण, गीता, वेदलगायका कुरा सुन्न अवसर पाउँथँे । साँच्चै भन्दा मेरा बुबा र मेरा साइला बा आआफ्नै तरिकाले समाज परिवर्तन र समाज सुधारमा लाग्नु भएको थियो । समाज परिवर्तनको लक्ष्य एउटै थियो यी दुई दाजु भाइको तर माध्यम फरक रोजेका थिए ।
म करिव ३/४ वर्षको थिएँ होला । बिहान भएपछि म सधँैजसो साइला बाकोमा जान्थँे । चिया खाने आशमा । घरमा कहिलेकाही चिया बन्थ्यो । मेरा साइला बाको घरमा दिनभरि जासो चिया बनिरहन्थ्यो । हलिया, कम्लरी हुन्थे उहाँकोमा मान्छे पनि आइरहने । बिहान र बेलुका गाउँभरका भद्र भलादमीको कचहरी चल्थ्यो बा को घरमा । रणबहादुर, खिमबहादुरको जजमानी गर्ने हाम्रा साइला बा त्यतिबेला निकै चल्तीका जजमान हुनुहुन्थ्यो । कसैलाई ग्रह, गोचर, विवाह, ब्रतबन्ध, न्वारनलगायत सबैको तिथि मिति, साइत जुराउनु पर्यो साइला बा कोमा नगई धरै पाउँदैनथे । त्यति बेला हामी दाङ जिल्लाको धर्ना गाविसको सिसौपुर टोलमा बस्थ्यौै ।
एकदिन बिहानै म बा को घरमा पुगे त्यहाँ चिया खाने बेला भएको रहेछ । साइला बा ले मलाई रुचाउनु हुन्थ्यो । ‘ए यो पनि आएछ । खै चिया छ कि नाई ल्याओ त । न भए मेरो छोरो नै हा, ल खा यो चिया’ आफूले खाँदै गरेको चिया दिनु भयो । बा घरको पिढिमा बस्नुभएको थियो । म पनि उहाँ नेर गएर टुसुक्क बसे । बा ले दिनु भएको त्यो जुढो चिया मिठो मानि मानि खाएँ ।
बा को घरमा घोडा पनि थियो । त्यति बेला घोडा राख्नु भनेको अहिले आफ्नै गाडी हुनु भन्दा पनि बढि हुन्थ्यो । साइला बा र उहाँका छोरा अर्थात् मेरा दाइहरु घोडामा चढ्नु हुन्थ्यो । क्या गजव जिन्दगी छ है । जहाँ गयो त्यहाँ गुरु भयो । खान पीन, बस उढ, हाउ भाउ अत्यन्तै मनमोहक । लाग्थ्यो मेरा बा हिरो हुन्न । सबैले पुज्ने सबैले मान सम्मान गर्ने क्या जिन्दगी है मेरा साईला बा को ।
हुन त अहिले बा का समकालिनहरु धेरै जना यस धर्तीमा हुनुहुन्न । ९४ वर्षको उमेरमा निधन भयो मेरा साइला बा को । काफी समय जिउनु भयो । जति समय जिउनु भयो उहाँ आफ्नो सिद्धान्त र कर्मनिष्ठ भएर जिउनु भयो । केही बर्ष अघिसम्म जजमानी र खेत वारीमा सक्रिय मेरा साइला बा, यो उमेरमा पनि निकै सक्रिय जीवन जिउनु भयो ।
